Ostatni motyl na kwiatku lawendy (Bodil Malmsten, „Ostatnia książka z Finistère”)

Ostatni motyl na kwiatku lawendy

W Finistère jestem nikim,

zupełnie jak motyl na kwiatku lawendy,

 anonimowa,  nieważka i bezimienna.[1]

Książki Bodil Malmsten kojarzą mi się z wakacjami. Przed dwoma laty w czasie wyjazdu na Roztocze przeczytałam Cenę wody w Finistère i Moje pierwsze życie. Wspominam je ciepło, dlatego z radością sięgnęłam po niedawno wydany trzeci tom cyklu, „Ostatnią książkę z Finistère”. Beztrosko zignorowałam sygnały ostrzegawcze, które wysyłała do mnie lekko psychodeliczna kolorystyka okładki i zasiadłam do lektury. Tym razem autobiograficzna opowieść zaczyna się od ważnej decyzji. Po siedmiu latach Bodil postanawia wyprowadzić się z uroczego Finistère. Opowiada o przyczynach tego wyboru i uczuciach, które w niej wywołuje. Potem kupuje mieszkanie w okolicach Nantes i zaczyna nowe życie. 

W miarę lektury moja entuzjastyczna mina rzedła. Akcja w pigułce wygląda tak: autorka pracuje w ogródku, rozmyśla, pisze książkę „Seks i inne katastrofy w departamencie F.”, rozmyśla, siedzi w pralni, rozmyśla, obserwuje rośliny, rozmyśla, rozmawia z madame C., rozmyśla i tak dalej. Prawda jest brutalna: trzeba być autorem „Poszukiwania straconego czasu” albo pisarzem zbliżonego formatu, żeby coś takiego było w ogóle strawne dla czytelnika. Nawiasem mówiąc magdalenki pojawiają się na chwilę w kontekście muzyki, która u Malmsten wywołuje podobny efekt jak słynne ciasteczka Prousta. 

Gdyby liczne rozważania zawarte w „Ostatniej książce z Finistère” były ciekawe, nie miałabym nic przeciwko tak statycznej opowieści. Niestety, często nie są. Owszem, zdarzają się rodzynki -  interesujące fragmenty dotyczą  na przykład miłości Bodil do książek, jej poglądów na temat powieści Lowry’ego i Nabokova (nie znosi ich), Thomasa Bernharda (jej ulubiony pisarz), ale jest ich niestety niewiele. Obawiam się, że wielu czytelnikom zabraknie siły i ochoty, żeby te nieliczne diamenciki wydłubywać mozolnie z gąszczu niespójnego tekstu.

Być może pisarka sądziła, że sukces poprzednich dwóch tomów automatycznie gwarantuje kolejne triumfy? Niestety, tak nie jest. Czytelniczy apetyt rośnie w miarę jedzenia i nie da się go zaspokoić mętnymi popłuczynami. Nawet moja najulubieńsza lawenda, która pojawiła się w książce kilkakrotnie, najczęściej w towarzystwie motyli, nie wynagrodziła mi gorzkiego rozczarowania. Naprawdę trudno uwierzyć w zapewnienia polskiego wydawcy na okładce, że „Ostatnia książka z Finistère” cieszy się równie dużym powodzeniem jak część pierwsza”. 

W poprzednich tomach cyklu też były liczne dygresje, jednak obserwacje autorki na temat Francji i wspomnienia ze Szwecji, okraszone błyskotliwymi, często lekko kąśliwymi, a niekiedy poetyckimi komentarzami, wynagradzały chwilowe zwolnienie tempa opowieści. Czytałam kilka negatywnych opinii o Cenie wody w Finistère i Moim pierwszym życiu. Autorce zarzucano, że książki są mdłe, nudne i chaotyczne. Czytelnicy, którzy tak właśnie uważają, powinni omijać szerokim łukiem „Ostatnią książkę z Finistère”, bo wzmiankowane cechy występują w niej w sporym natężeniu. 

Tym razem nie zachwycił mnie styl Malmsten. Język powieści wydał mi się tak ubogi, że zapewne absolwenci kursu szwedzkiego dla początkujących nie mieliby kłopotów z przeczytaniem tej książki w oryginale. Schody zaczęłyby się wówczas, gdyby spróbowali połączyć zdania w logiczną całość. Oto próbka stylu, w jakim napisana jest cała „Ostatnia książka z Finistère”:

Byłam kimś, kto znalazł swoje Finistère, a teraz je straciłam. 
Ludzie, którzy postrzegają siebie jako ofiary, nie ma nic gorszego, nienawidzę ich. Nie siebie samej — mnie nie ma. 
Kto chce mojego dobra, nie stawia pytań, kto chce mojego dobra, nie żąda odpowiedzi.
Atlantyk oddycha — przypływ, odpływ.[2]

W moim przypadku zdecydowanie odpływ: 204 strony takich dywagacji wprowadziły mnie w stan sennego odrętwienia. 

Zanim zaczęłam czytać trzeci tom cyklu Bodil Malmsten, martwiło mnie  słowo „ostatnia” w tytule. Teraz wywołuje westchnienie ulgi.

_____________________

[1] Bodil Malmsten, „Ostatnia książka z Finistère”, tłum. Jan Rost, Wydawnictwo Literackie, 2011, s. 14.

[2] Tamże, s. 7.

Moja ocena: 3

Bodil Malmsten

[Źródło zdjęcia]