„Obok siebie, ale osobno” (Georges Simenon, „Kot”)

„Obok siebie, ale osobno”

Małgorzata i Emil Bouin pobrali się, kiedy byli po sześćdziesiątce. Ich małżeństwo trwa od ośmiu lat, ale teraz już w ogóle ze sobą nie rozmawiają. Wciąż milczą, ewentualnie piszą osobliwe karteczki, na których najczęściej pojawia się tylko jeden wyraz. Znają się doskonale i bez słów chciwie czytają w swoich pozach, minach, spojrzeniach.

Już na samym początku domyślamy się, że jesteśmy świadkami dziwnego pojedynku: „Obserwowali się nawzajem. Nie musieli wcale na siebie patrzeć. Od lat obserwowali się tak właśnie, wprowadzając do gry coraz to nowe pomysły.”[1] Między Małgorzatą a Emilem toczy się nieustanna walka, którą autor porównuje do partii warcabów i nazywa „codzienną komedią”. Dzieje ich zagmatwanych relacji przeczytałam z dużymi emocjami, a chwilami doprowadzali mnie wręcz do pasji.

Historia ekscentrycznej pary siedemdziesięciolatków w formie psychodramy, w której każde drgnienie powieki coś znaczy? Obawiam się, że w tym momencie wiele osób zręcznym ruchem wrzuca Kota Georgesa Simenona do wirtualnej przegródki z napisem „za żadne skarby świata”. Wielka szkoda, bo to wyśmienita ksiązka. Zaskoczyła mnie informacja, że powstała w dwa tygodnie, na przełomie września i października 1966 r., a dorobek autora liczył już wtedy około dwieście (!) pozycji, głównie kryminałów. Tymczasem Kot sprawia wrażenie powieści świeżej, wnikliwie przemyślanej i zaplanowanej w drobnych szczegółach.

Chociaż bohaterowie Simenona żyją „obok siebie, ale osobno, drażniąc się nawza­jem każdym gestem, każdą intonacją.”[2], Kot jest przejmującą opowieścią o miłości, która z biegiem czasu staje się nawykiem, ale namiętności wcale nie gasną, o nie! Nawet we wrogiej ciszy. Zresztą zastanawiam się, czy miłość to odpowiednie określenie dla skomplikowanego, przedziwnego układu między Małgorzatą a Emilem. Mimo pretensji i zapiekłej złości obydwoje są od siebie chorobliwie  uzależnieni. Tak bardzo, że nie straszne im upokorzenia i absurdalnie śmieszne sytuacje. Miałam wrażenie, że autor był wyraźnie zafascynowany egzystencjalizmem: mimo dobrych intencji bliscy sobie ludzie boleśnie się nawzajem kaleczą. I nie tylko siebie.

W krótkiej powieści Simenona uderza przede wszystkim finezyjna, koronkowa wręcz psychologia postaci. Nie sposób ich zapomnieć. Pisarz odważnie nurkuje w meandrach osobowości swoich bohaterów, nawet w tych mrocznych i skrzętnie ukrywanych. Tragikomedia rozgrywa się w obrębie domowego czworokąta: mąż, żona, kot, papuga. Proszę, nie nabierzcie się tylko na infantylną okładkę i wyciszony ton narracji, bo czeka Was sporo okrucieństwa.

Scena z adaptacji filmowej Kota. [Źródło]

Czytając powieść Simenona, wielokrotnie myślałam, że to świetny materiał na film. Tymczasem okazało się, że w 1971 roku powstała adaptacja, w dodatku w gwiazdorskiej obsadzie: Emila zagrał Jean Gabin, natomiast Małgorzatę Simone Signoret, która według mnie nie do końca pasuje do delikatnej, eterycznej pani Bouin.

Gdyby nie ciekawe recenzje Rr-odkowej (Książkowo Dolne) i Karoliny (Książki z mojej półki), wątpię, czy ta niepozorna książka przykułaby moją uwagę, więc bardzo dziękuję!

___________

[1] Georges Simenon, Kot, tłum. Irena Szymańska, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1976, s. 5.
[2] Tamże, s. 90.

Moja ocena: 5

Georges Simenon. [Źródło]