Lwi pazur Wilka (PM Nowak, "Ani żadnej rzeczy...")

Lwi pazur Wilka

Klnę się na Gżdacza, Brombę i Zwierzątko Mojej Mamy, że gdyby nie recenzja Macieja Wojtyszki, nie przeczytałabym książki PM Nowaka. To była entuzjastyczna zachęta. Zresztą zobaczcie sami:

„Ani żadnej rzeczy...” czyta się z ogromną przyjemnością, a co najważniejsze - można tę książkę polecić zarówno miłośnikom kryminałów, jak i tym, którzy po prostu cenią dobrą prozę. O filmowcach nie mówię, bo sam jestem filmowcem i wcale nie mam pewności, że chcę, aby inni koledzy o tej książce zbyt szybko się dowiedzieli”.[1]

Pomyślałam, że autor jednej z najukochańszych lektur mojego dzieciństwa po prostu nie może się mylić. Najpierw miałam mieszane uczucia, bo polskie kryminały wydane w ostatnich latach u mnie nie wywołały przyspieszonego bicia serca. Wiem, że Krajewski, Miłoszewski, Konatkowski i Wroński cieszą się sympatią i podziwem. Czytałam książki wszystkich wzmiankowanych panów i nie neguję ich wartości – po prostu najbardziej cenię w powieściach detektywistycznych to, czego akurat w nich nie znalazłam.

Widziałam „Ani żadnej rzeczy...” wśród nowości, ale nie odnotowałam colpo di fulmine. Dopiero wzmiankowana recenzja w Nowych Książkach sprawiła, że postanowiłam przeczytać powieść PM Nowaka. Apetyt rósł w miarę lektury. Okazało się, że zgodność gustów w kwestii Fikandra i Malwinki ma proste przełożenie również na ocenę powieści detektywistycznych.

Uprzedzam, że to dość specyficzny kryminał. Zaryzykuję twierdzenie, że dotkliwie rozczaruje czytelników, którzy w literaturze sensacyjnej szukają rytualnych mordów, mrożących krew w żyłach pościgów lub szerokiego wachlarza perwersji. Ja cenię przede wszystkim logiczną fabułę, poczucie humoru, sprawnie napisane dialogi i wielowymiarowych bohaterów. To wszystko znalazłam w „Ani żadnej rzeczy...”. Zapewniam, że epizodyczne, aczkolwiek barwne kocio-psie wątki występujące w powieści PM Nowaka nie wpłynęły na mój odbiór tej książki. No, może troszeczkę...

Jedna z najważniejszych zalet powieści Nowaka to nieustanne napięcie między dwoma głównymi bohaterami, którzy próbują rozwikłać zagadkę kryminalną. Pomiędzy chorobliwie nieśmiałym ekscentrykiem, prokuratorem Kacprem Wilkiem, a komisarzem Jackiem Zakrzeńskim z Komendy Stołecznej Policji, błyskotliwym i pewnym siebie macho, iskry sypią się od samego początku. Zakrzeński nie cierpi pałającego pensjonarskim rumieńcem z byle powodu prokuratora i jest wściekły, że los postawił na jego drodze tak żałosnego współpracownika. Jak na pewno domyślają się nie tylko ci, którzy oglądali serial o pozornie fajtłapowatym poruczniku Colombo, Kacper Wilk, który na pierwszy rzut oka „sprawia wrażenie, że boi się własnego cienia i nie umie podejmować decyzji”[2] w najmniej spodziewanym momencie pokaże lwi pazur! O dziwo, „gliniarz i prokurator, mały i duży, flejtuch i strojniś”[3] stworzą uzupełniający się wzajemnie duet.

Na tle tych dwóch postaci dziennikarz, Wojciech Walny, redaktor działu kryminalnego, który notabene dziewięć razy w całości a dziewięć razy na wyrywki przeczytał „W poszukiwaniu straconego czasu” Prousta, wypada dość blado. Jest natomiast sporo udanych bohaterów epizodycznych, na przykład neurotyczny instruktor z ośrodka szkolenia kierowców. Atrakcji czeka nas jeszcze więcej. Mieszkańców Warszawy na pewno ucieszy intensywna obecność ich miasta na kartach powieści. Pod względem nasączenia realiami książka nie powinna ich zawieść. Podobały mi się też autoironiczne wzmianki o kryminałach, a poza tym nazwisko prokuratora przewrotnie nawiązuje do kapitana Żbika, o którym jest zresztą mowa w powieści. I jeszcze niespodzianka: czytelnik „Ani żadnej rzeczy...” nie tylko będzie musiał rozwikłać zagadkę kryminalną, ale również znaleźć odpowiedź na pytanie, jaką rolę w życiu Jacka Zakrzeńskiego odgrywa tajemnicza Laura. I tu wskazana jest cierpliwość, wszystko wyjaśni się dopiero pod koniec książki.

Wzorem Skandynawów PM Nowak dzieli się z czytelnikami obserwacjami socjologicznymi, ale robi to mniej natrętnie. Obiektem jego krytyki jest przede wszystkim policja i prokuratura. Autor piętnuje nepotyzm, biurokratyczny bałagan, niedofinansowanie, brak kompetencji niektórych funkcjonariuszy. Podobało mi się to, co żądnych sensacji czytelników może znużyć i rozczarować: dochodzenie do prawdy na temat zbrodni zostało przedstawione jako mozolny proces, często błądzenie po omacku. Mrówcza praca policji w „Ani żadnej rzeczy...” niewiele ma wspólnego z geniuszem i efektowną dezynwolturą detektywów znanych nam z seriali i niektórych książek. Autor chłodnym okiem satyryka omiata też tak zwane brukowce i stosowane przez nie sposoby manipulacji czytelnikami. Karykaturalna „Super Prawda” budzi jednoznaczne skojarzenia.

Z noty wydawcy dowiedziałam się, że PM Nowak spędził wiele lat za granicą i dlatego imponuje mi jego wyczucie językowe, widoczne przede wszystkim w naturalnych dialogach, choć zdarzają się wpadki. Na przykład słowo „pojmać” wydaje mi się trochę zbyt wytworne jak na potoczną polszczyznę. Irytowało mnie też powtarzające się „na myjni” zamiast  „w myjni”. A już przeczytane na stronie 326 „Choć, zrobimy to jeszcze raz” wywołało we mnie krwiożercze instynkty. Dodam, że nad powieścią autorstwa językoznawcy pracowały dwie panie korektorki.

Chętnie dowiedziałabym się czegoś więcej o PM Nowaku. Według lapidarnej wzmianki w nocie wydawcy to „językoznawca, repatriant, tłumacz”. Nie wiadomo nawet, jakie imiona kryją się pod tajemniczymi inicjałami „PM” (bez kropek). PM Nowak od początku kojarzy mi się z P. D. James (z kropkami). Okazało się, że słusznie: autor wyznał, że w ten sposób chciał oddać hołd pisarce, którą zresztą w wywiadzie dla portalu Zbrodnia w Bibliotece wymienia jako jedną z ulubionych twórców powieści detektywistycznych. W przeciwieństwie do pani redaktor z Czwórki  nie jestem zachwycona pomysłem z inicjałami, bo wydaje mi się trochę manieryczny. Cieszę się natomiast, że prawdopodobnie powstaną kolejne części przygód duetu Wilk i Zakrzeński. W tej chwili Nowak pracuje nad drugim tomem cyklu. Seria planowana jest na  pięć części. Ciekawe, czy zgodnie z proroczą przepowiednią Macieja Wojtyszki rzeczywiście zainteresują się nią filmowcy.

_________

[1] Maciej Wojtyszko, Bardzo przyzwoity kryminał, Nowe Książki, nr 1/2013,  s. 53.

[2] PM Nowak, Ani żadnej rzeczy..., Wydawnictwo czarna Owca, 2012, s. 78.

[3] Tamże, s. 282.

Moja ocena: 4+

PM Nowak [Źródło zdjęcia]