Annika Idström, "Listy do Trynidadu"

Miłość jest przezroczysta

W przyszłą sobotę wyruszam do Finlandii, pomyślałam więc, że warto zapoznać się z kolejną książką z Suomi. Wybór padł na "Listy do Trynidadu" Anniki Idström. Moja wiedza na temat ojczyzny Muminków nie pogłębiła się zbytnio, bo akcja powieści toczy się głównie w Izraelu, ale lektura była dość udana.

Kiedy powiem Wam, kto jest bohaterem tej książki, przypuszczalnie wzruszycie ramionami. Czy przeciętny pracownik helsińskiego urzędu skarbowego, Seppo Sirén,  zasługuje na uwiecznienie w powieści? Właśnie skończył czterdzieści lat. Ma żonę i upośledzoną, piętnastoletnią córkę. Wspólnie wyruszają na grupową wycieczkę-pielgrzymkę do Ziemi Świętej. Nie nastawiajcie się jednak na krajoznawcze ciekawostki. Bohaterowie wędrują też w głąb siebie i swojej przeszłości. To co tam znajdą, doprowadzi do tragicznych wydarzeń.

Wbrew ascetycznej, surowej okładce powieść pulsuje erotyzmem. W życiu bohaterów seks odgrywa ogromną rolę. Jest mroczną siłą, która wywołuje irracjonalne zachowania. Jednocześnie stanowi jedną z niewielu form komunikacji międzyludzkiej. 

Annika Idström bezkompromisowo rozprawia się ze współczesnością. Jej zdaniem nasze relacje podszyte są fałszem, tak naprawdę nie wiadomo, kto jest katem, a kto ofiarą. 

Bohaterowie pogrążeni są w uczuciowej atrofii. Tragiczne wydarzenia, które opisane zostały w powieści, Seppo określa jako "drobne kłopoty", a winę zrzuca na Elisabet: "W większości spowodowała je moja żona, ale nie żywię do niej urazy"[1]. Dla Siréna, dowodem jego delikatności jest fakt, że nie mowi żonie o swoich zdradach. 

W  "Listach do Trynidadu" zagubieni, samotni ludzie rozpaczliwie bronią się przed tkliwością, przed wszelkimi emocjami. Tylko egzystencja wyprana z uczuć jest bezpieczna. Na tym przekonaniu Seppo buduje swoją filozofię. Sądzi, że życie i tak jest pełne dramatu, więc kiedy odrzuci się emocjonalne uniesienia, to stanie się ono znośne i będzie miało jakąś wartość. Tylko świat uczuciowo aseptyczny daje poczucie bezpieczeństwa. Nie prowadzi się w nim szczerych rozmów, jedynie pisze listy i maile, a od czasu do czasu uprawia seks, wykorzystując go również w celach manipulacyjnych.

Gorzkim smutkiem napawa to, że diagnozę rzeczywistości głosi Ursula, upośledzona piętnastolatka. Jej zdaniem miłość "otacza nas cały czas, a nie umiemy jej odnaleźć. Miłość jest przezroczysta i dlatego jej nie widać. Zgubiliśmy mapy, nikt nie potrafi wskazać drogi. Gdzieś znajduje się kompas, ale ma złamaną wskazówkę."[3] "Listy do Trynidadu" to smutna, niepokojąca książka, która pod maską  rozbuchanego erotyzmu kryje cierpkie przemyślenia o współczesności. O tym, że zatraciliśmy umiejętność widzenia sercem, a najważniejsza jest pogoń za mrzonkami.

Nie przypadkiem trasa wycieczki wiedzie przez Ziemię Świętą. Wydaje mi się, że Idström w sposób ironiczny kontrastuje uświęcone, proste wartości z pogmatwaną, współczesną obyczajowością. Szyderczym absurdem jest fakt, że prowadzący perwersyjne gierki są uczestnikami pielgrzymki, a Elisabet  kojąca uczestników religijnymi śpiewami, była kochanką pastora.

Powieść rozpoczyna się w formie realistycznej opowieści, by niepostrzeżenie przeobrazić się w historię pełną realizmu magicznego i sennych wizji. Pod koniec znowu wracamy do rzeczowego stylu. Odebrałam to jako kompozycyjne pęknięcie. Według mnie autorka zdecydowanie pewniej stąpa po gruncie realistycznym. Nawet historie banalne, jak na przykład znajomość Seppo z Soile, potrafi opowiadać w sposób przejmujący.

Mam zastrzeżenia do realizmu psychologicznego. Wiem, że Skandynawia kojarzy się z bezpruderyjnością, ale mimo to sytuacja, w której małżeństwo z dzieckiem wyjeżdża na pielgrzymkę i pewnego dnia żona prosi męża, by przez kilka dni mieszkał w oddzielnym pokoju z córką, bowiem do niej przyjeżdża kochanek (pomocnik kucharza z Maroka), na co wzmiankowany mąż godzi się uprzejmie, wydaje mi się przerysowana i nieprawdopodobna.

Zdecydowanie odpowiada mi natomiast styl Anniki Idström, pozbawiony ozdobników, lecz działający silnie na zmysły czytelnika. Lubię, kiedy pozornie proste, nijakie słowa aż drżą od skrywanych emocji.

_________________

[1] Annika Idström, "Listy do Trynidadu", tłum. Bożena Kojro, Wydawnictwo Punkt, 2002, s. 6.

[2] Tamże, s. 94. 

[3] Tamże, s. 135-136.

Moja ocena: 4

 Annika Idström