Romans z antykwariatem i konserwy z ozorkiem (Helene Hanff, "84, Charing Cross Road")

Romans z antykwariatem i konserwy z ozorkiem

Czy można zakochać się w antykwariacie? Otóż uprzedzam Was, że jest to możliwe! Zwłaszcza w przypadku pisarki, pasjonatki literatury i kolekcjonerki książek. Przekonała się o tym Helene Hanff, która taki romans z przeżyła i opisała w zabawnej powieści w listach, „84, Charing Cross Road”. To pożywny, ciepły rosołek dla duszy bibliofila.

5 października 1949 roku okazał się ważną datą w życiu Helene,  scenarzystki z Nowego Jorku i pracowników londyńskiego antykwariatu, o czym zainteresowani wówczas nie mieli pojęcia. Tego dnia Hanff napisała pierwszy list do Marks & Co. Pilnie potrzebowała książek, które w Stanach Zjednoczonych były wtedy drogie, natomiast w Wielkiej Brytanii kupowało się je za bezcen. Helene znalazła reklamę w gazecie, przygotowała listę poszukiwanych pozycji i przesłała ją do rzeczonego antykwariatu, mieszczącego się na Charing Cross Road w Londynie. Okazało się, że to był początek wieloletniej przyjaźni Helene z pracownikami sklepu, a zwłaszcza Frankiem Doelem i jego rodziną.

Stopniowo korespondencja przestała brzmieć oficjalnie i nie dotyczyła już tylko zamówień, ale również książek i literatury (między innymi edycji „Dzienników” Samuela Pepysa) oraz blasków i cieni życia codziennego. W jednym z listów jest szczegółowy przepis na Yorkshire pudding. Sieć angielskich korespondentów Helene poszerzyła się się o członków rodziny pracowników księgarni, a nawet emerytowaną sąsiadkę-hafciarkę. Helene wyrażała rosnącą sympatię do personelu Marks & Co. nie tylko słowami. Wielokrotnie wysyłała im  paczki żywnościowe.  

Powieść składa się wyłącznie z korespondencji, a pisarka powstrzymała się od wszelkich komentarzy. Nawet malowniczy opis „ślicznego sklepiku rodem z Dickensa”[1], wypełnionego niekończącymi się rzędami półek, pojawia się w książce za sprawą relacji Maxine, koleżanki Helene, która osobiście odwiedziła Marks & Co. Na podstawie korespondencji czytelnik samodzielnie składa elementy obrazu głównych postaci, ich osobowości, zainteresowań, sytuacji rodzinnej. Świetnie jest rozegrany kontrast między impulsywną, bezpośrednią i serdeczną Amerykanką, Helene, a dystyngowanym Frankiem, Anglikiem o nienagannych manierach, widoczny w stylu ich listów, a nawet w interpunkcji.

Nie tylko książkami żyje człowiek i w powieści Hanff jest mnóstwo prozaicznych szczegółów dotyczących życia w powojennym Londynie. Domyślałam się, że sytuacja była dramatyczna, ale nie sądziłam, że aż tak. Żywność racjonowano jeszcze w latach pięćdziesiątych, a na nowy samochód trzeba było czekać 5-7 lat. Kulinarnym przebojem wspomnianych paczek od Helene okazały się konserwy z ozorkiem. „84, Charing Cross Road” to kopalnia historycznych i obyczajowych ciekawostek dla osób, które, podobnie jak ja, pasjonują się tym okresem w historii Wielkiej Brytanii. W kolejce do przeczytania czekają następne pozycje o podobnej tematyce, więc wkrótce do niej wrócę.

Czytelnicy przepadają za powieścią Helene Hanff, o czym świadczy chociażby duża liczba wydań. Książka doczekała się też adaptacji filmowej z Anne Bancroft i Anthonym Hopkinsem w rolach głównych. Tutaj obejrzycie nastrojowy trailer. Niestety, u nas jeszcze nikt nie zainteresował się żadną wersją „84, Charing Cross Road”. Zdumiewa mnie to, że polscy wydawcy, z drobnymi wyjątkami, uparcie ignorują fakt, że czytelnicy uwielbiają napisane z pasją książki o książkach. Maria Pruszkowska, Barbara N. Łopieńska, Jan Tomkowski, Anne Fadiman – to nazwiska autorów najbardziej poszukiwanych pozycji w serwisach aukcyjnych. Polscy wydawcy najwyraźniej troszczą się o lingwistyczne kompetencje obywateli i w taki oto sposób zachęcają do nauki języków obcych. W przypadku „84, Charing Cross Road” mam dobrą wiadomość: z angielskim tekstem poradzi sobie czytelnik średniozaawansowany, nawet z akcentem na „średnio”. Język powieści jest bezpretensjonalnie łatwy.

Jeśli macie ochotę na prostą, krzepiącą opowieść z mnóstwem bibliofilskich smaczków, która wywoła i uśmiech, i łzę, sięgnijcie po „84, Charing Cross”. Wydaje mi się, że magia tej książki Was też urzeknie. A jeśli zaliczacie się do grupy czytelników maniakalnych, którzy niczym Helene przeliczają ceny zabiegów dentystycznych na liczbę książek, które można by za tę sumę kupić, albo czekają tygodniami, żeby użyć w zdaniu jakieś fascynujące słowo znalezione w czytanym dziele (w przypadku Helene to był na przykład wyraz „varlet” - szelma, hultaj), przypuszczalnie wpadniecie w tę historię po uszy. 

Z radością dowiedziałam się o tym, że Hanff napisała drugą część powieści, „The Duchess of Bloomsbury Street”. Jak się zapewne domyślacie, planuję ją przeczytać. A jeśli kiedyś znajdę się w Londynie, na pewno powędruję na Charing Cross Road i ze wzruszeniem odnajdę numer 84.

Marks & Co., 84, Charing Cross Road, Londyn.

__________

[1] Helene Hanff,  84, Charing Cross Road, [w:] The Helene Hanff Omnibus, Warner Books, 1995, s.177.

Moja ocena: 5

Helene Hanff.