Siła robocza w poziomkach (Astrid Lindgren, "Kerstin i ja")

Siła robocza w poziomkach

Letnie niespodzianki związane z Astrid Lindgren, którą kojarzyłam tylko z literaturą dla dzieci, zaczynają być u mnie tradycją. W ubiegłym roku dowiedziałam się, że napisała książkę dla dorosłych. Dwa miesiące temu przeczytałam jej powieść dla młodzieży, „Kerstin i ja”, wydaną w 1945 roku.

Główna rolę w tej książce odgrywają szesnastoletnie bliźniaczki: tytułowa Kerstin oraz Barbro, która pełni odpowiedzialną funkcję narratorki. Dziewczyny łączą urodę Mary-Kate i Ashley Fuller Olsen z całym wachlarzem zalet. Jesteśmy świadkami ważnej zmiany w ich życiu, od której wszystko się zaczyna. Rodzice postanawiają przeprowadzić się na wieś do Lillhamra, rodzinnej posiadłości ojca. „Kerstin i ja” to opowieść o adaptacji w nowym miejscu, pierwszych miłościach i przyjaźniach. 

Siostry kilka razy mnie zaskoczyły. To oczywiste, że nastolatki w latach czterdziestych były inne niż współczesne, a książka prowokuje do licznych porównań i obyczajowych obserwacji. Decyzję o wyjeździe na wieś na stałe szesnastolatki przyjmują bez mrugnięcia okiem. Ba, są wręcz szczęśliwe i podekscytowane przeprowadzką z miasta do malutkiej miejscowości. Wieś je zachwyca od pierwszego wejrzenia i natychmiast ochoczo włączają się w prace gospodarskie: uczestniczą w młócce, asystują przy porodzie maciory, przerywają buraki, wyrywają perz. To wszystko robią z wdziękiem i sprawnością osób wykonujących podobne zadania od dziecka. 

Druga kwestia, która mnie zdumiała, to decyzja rodziców dotycząca edukacji córek - dziewczynki stwierdziły, że skoro nie osiągają sukcesów i dostają kiepskie oceny, nie ma sensu, żeby chodziły do szkoły, na co matka i ojciec natychmiast wyrazili zgodę. Nietrudno zgadnąć, że bliźniaczki były zachwycone, ale nie spodziewałam się takiej niefrasobliwości po ich rodzicach, choć w tamtych czasach od dziewcząt nie wymagano kariery naukowej. 

Trzecia sprawa, która wywołała moje wątpliwości, to zdecydowanie wyidealizowany obraz rodziny. Nie ma właściwie żadnych konfliktów, wszyscy się świetnie rozumieją, między rodzicami kwitnie miłosna idylla. Tato porównuje mamę do kwiatu konwalii, a siostry piją sobie z dzióbków. Trudno wymagać, żeby w 1945 roku w książce dla młodzieży pojawiły się obrazy rodzinnych awantur, ale ten przesłodzony obraz czasem drażnił. 

Morał opowieści o Barbro i Kerstin jest aż nadto wyraźny, a smrodek dydaktyczny przebija przez zapach czeremchy i kapryfolium. Powieść jest hymnem pochwalnym na cześć pracy, zwłaszcza fizycznej, która zdaniem autorki ma zbawienny wpływ na młode charaktery: „Tylko ten, kto pracuje i nauczy się kochać swoją pracę, może kiedykolwiek czuć się szczęśliwy”[1]. Podobnie ważny jest kontakt z naturą. Opisując przyrodę okolic Lillhamra Astrid Lindgrem nie osiąga może mistrzostwa Sigrid Undset w „Krystynie córce Lavransa”, ale chociażby dla tych fragmentów warto przeczytać „Kerstin i ja”. Są piękne i osnute tęsknotą za krainą dzieciństwa autorki, w której powtarzalność pór roku i natury dawała poczucie bezpieczeństwa: Nastała je­sień, nie było wątpliwości. Nasze promienne lato minęło. Ale to nic. Jesienne deszcze spłuczą gliniastą glebę Lillhamra, spadnie śnieg i całe gospodarstwo zagrzebie w swych białych ramionach, ale znów się stopi i tysiące przylaszczek wychyli się w parku, moje pierwiosnki znów zakwitną, poziomki doj­rzeją na poziomkowych miejscach taty, i ja tam będę, i wszyst­ko to przeżyję jeszcze raz, i jeszcze raz, i jeszcze wiele razy. [2]

Na marginesie przyrodniczych obrazów dodam, że opis kurek, które pilnie zbierały Barbro i Kerstin, oraz zrobionego z nich omletu, zrobił na mnie takie wrażenie, że dręczony moimi wizjami kulinarnymi mąż o świcie pojechał na targ, by rzeczone grzyby kupić i spełnić moje marzenie. Efekt był wyśmienity. Dobrze, że czytałam „Kerstin i ja” w lipcu.

Niestety, nawet pyszny omlet nie zatrze niemiłego wrażenia, jakie robi polski przekład powieści Astrid Lindgren. W tekście dwa razy straszy „perfuma” (s. 9 i 21), a niektóre zdania sprawiają wrażenie surowych i kanciastych. Żeby nie być gołosłowną:

Mama do bliźniaczek: „wasza siła robocza stanowi dla Lillhamra wartość, bez której po prostu nie możemy się obejść” (s. 39). Chciałoby się wykrzyknąć: „Traktory zdobędą wiosnę!”

„A jeśli znajdziesz kogoś z brązowym pieprzykiem na lewym policzku i, sądząc z wyglądu, zadziornego, to możesz z nią spróbować” (s. 88).

„O pełni czasu dzieci i starsi poszli spać” (s. 147).

Stylistyczna sztywność tekstu wielokrotnie daje się we znaki. Szkoda, bo liczne fragmenty humorystyczne świadczą o tym, że autorce zależało na radosnym i swobodnym nastroju powieści.

Po przeczytaniu „Kerstin i ja” doszłam do wniosku, że wprawdzie Astrid Lindgren zdecydowanie lepiej czuła potrzeby młodszego czytelnika, ale chętnie odbędę kolejną wyprawę w nietypowe obszary jej twórczości. Nie tylko z powodu kurek, poziomek i czereśni.

________

[1] Astrid Lindgren, Kerstin i ja, tłum. Anna Węgleńska, Nasza Księgarnia, 2010, s. 39.

[2] Tamże, s. 167.

Moja ocena: 3+

Astrid Lindgren

[Źródło zdjęcia]