Czarujący epizodzik (Natasha Solomons, "Powieść w altówce")

Czarujący epizodzik

Wiedenka żydowskiego pochodzenia, lat 19, szuka posady poko­jówki. Mówię ciekle po angielsku. Narobię wam pasztetu. Elise Landau, Wiedeń 4, Dorotheegasse 30/5.[1] – wszystko zaczęło się od napisanego łamaną angielszczyzną ogłoszenia, opublikowanego w londyńskim Timesie. To dzięki niemu w 1938 roku Elise trafiła do Wielkiej Brytanii, a konkretnie do rezydencji Tyneford należącej do rodziny Riversów. Rozpieszczona, opływająca w dostatki dziewczyna opuszcza Wiedeń, „miasto muzyki i światła”[2] i rodzinę, by rozpocząć nowe życie w Wielkiej Brytanii. Wyjazd najprawdopodobniej uratował jej życie. Sytuacja w kraju staje się coraz bardziej niespokojna, a prześladowania wobec Żydów nasilają się z każdym dniem. 

Towarzyszymy Elise w pierwszych nieporadnych krokach w nowym kraju. Dziewczyna nie zna dobrze języka, nie ma najmniejszego doświadczenia w pracy fizycznej, którą musi wykonywać jako pokojówka. Zmaga się z tęsknotą za rodzicami i siostrą, a kiedy w pełni dociera do niej prawda o tym, co dzieje się naprawdę w Europie, codziennie zamartwia się o nich. Jest jeszcze powieść ukryta w altówce, ktora odegra w tej historii ważną rolę. Losy Elise śledziłam z silnymi emocjami. Autorce udało się wytworzyć więź między bohaterką a czytelnikiem, a w każdym razie ja czułam się tak, jakbym czytała o perypetiach kogoś bliskiego. 

Inspiracją do postaci Elise była cioteczna babka autorki, Gabi Landau, która zdołała uciec z Europy, przyjmując w latach trzydziestych posadę piastunki u angielskiej rodziny. Okazuje się, że wiele dziewcząt z zamożnych mieszczańskich domów wyemigrowało wtedy w ten sposób dzięki „wizom dla służby”. One przeżyły, ale dla ich rodzin los okazał się mniej łaskawy.

Pisząc o debiutanckiej powieści Natashy Solomons „Lista pana Rosenbluma” trochę na nią narzekałam, ale zainteresowała mnie do tego stopnia, że postanowiłam zaopatrzyć się w drugą książkę tej autorki w oryginale jeszcze wtedy, gdy nie było przekładu polskiego. Tymczasem spotkała mnie miła niespodzianka – na tegorocznych Targach Książki w Warszawie „Powieść w altówce” była w sprzedaży, więc błyskawicznie ją kupiłam. 

Ta książka również nie jest wolna od usterek. Nie zachwyciłam się wątkiem romantycznym, który według mnie został nadmiernie rozbudowany, zacieniając inne ciekawe tematy, jakie niosła ze sobą historia Elise. Między Kitem a główną bohaterką nie wyczuwałam tak zwanej chemii, w historii miłosnej przeszkadzały mi tony patetyczne rodem z wojennych melodramatów. W konstrukcji bohaterów pisarka aż nadto wyraźnie wzorowała się na „Jane Eyre”, która zresztą raz została napomknięta przez Elise. Czytając „Powieść w altówce” często wspominałam też „Okruchy dnia” Ishiguro.

Książka Solomons to gwarantowana duchowa fiesta dla miłośników literatury poświęconej angielskiej prowincji, jej zwyczajów, malowniczego krajobrazu, ze szczególnym uwzględnieniem rezydencji: Zapamiętamy dwór taki, jaki był kiedyś, dumny i pełen blasku, z rozświetlonymi oknami i lampionami migoczącymi na murawie. We wspomnieniach na zawsze już pozostanie wspaniałą angielską wiejską rezydencją, czekającą na gości: chrzęst opon na podjeździe, trzask otwiera­nych przez szoferów drzwiczek, lekki krok dam wkraczających na stopnie w powiewie futer.[3] Mimo obyczajowych atrakcji doskwierała mi papierowość niektórych postaci i schematyczność pomysłów fabularnych.

Z powodu uproszczeń i klisz powieść Natashy Solomons zapewne nie zostanie wpisana złotymi zgłoskami w księgę historii angielskiej literatury. To raczej czytelniczy czarujący epizodzik, co świtem znika i nie rani serc, w dodatku niczego nie narusza i nie zmienia, ale w czasie lektury dostarcza autentycznych wzruszeń i trudno się od niego oderwać. Mojego serca trwale nie zranił, ale chwilami wprowadzał je w stan tkliwego rozdygotania.

_____________

[1] Natasha Solomons, Powieść w altówce, tłum. Aleksandra Górska, Rebis, 2012, s. 13.

[2] Tamże, s. 57.

[3] Tamże, s. 423.

Moja ocena: 4+

Natasha Solomons.

[Źródło zdjęcia]