Marginesy trochę za wąskie (Adam Szczuciński, "Włoskie miniatury")

Marginesy trochę za wąskie

„Włoskie miniatury” Adama Szczucińskiego to impresje z podróży nie tylko do Italii. Autor dzieli się wspomnieniami również z Hiszpanii i Algierii. W krótkich esejach utrwala ulotne chwile, z których utkana jest wędrówka, i zachęca do odkrywania miejsc, jakich na próżno szukać w cukierkowych folderach. Zdecydowanie bliżej mu do zamyślonego, wrażliwego flâneura, który niespiesznie czyta miasto, niż współczesnego turysty bezrefleksyjnie zaliczającego kolejne atrakcje. Krajobrazy, budowle, dzieła sztuki i spotykani ludzie odgrywają ważną rolę, ale to nie wszystko. Okazuje się, że „pisanie o Włoszech, o włoskich podróżach jest zdawaniem samemu sobie relacji z tego, co w życiu ważne, istotne, piękne”[1]. Szczuciński wędruje więc nie tylko po ulicach Sieny czy San Gimignano, ale jednocześnie przemierza labirynt własnych myśli i skojarzeń. Refleksjom towarzyszą czarno-białe zdjęcia, odbiegające od naszych wyobrażeń o typowej fotorelacji z wyprawy na południe Europy.

Peregrynacje autora „Włoskich miniatur” przypominają literacką pielgrzymkę. Bardzo podoba mi się pomysł czytania książek w miejscach, które są z nimi związane.  Lektura „Don Kichota” w Segowii i Madrycie, „Lamparta” na Sycylii i opowiadań Herlinga-Grudzińskiego w Neapolu dostarczyła Szczucińskiemu wielu wzruszeń. Już kiedyś chwaliłam się, że miałam szczęście zachwycać się „Pokojem z widokiem” we Florencji, więc w pełni rozumiem entuzjazm autora. Tymczasem niepokojąco szybko rozbudowuję mapę miejsc, do których warto pojechać nie tylko z przewodnikiem w plecaku, ale i z powieścią czy tomem wierszy.

Duże wrażenie zrobiły na mnie erudycja i elokwencja Adama Szczucińskiego, który zawodowo nie ma nic wspólnego ze słowem pisanym. Jest doktorem medycyny, neurologiem, a literatura to bezinteresowna pasja, a nawet więcej: „książki są jak maska tlenowa, głęboki, swobodny oddech, gdy ciało jest już pod wodą”[2]. Lista nazwisk pisarzy, do których odwołuje się w studwudziestostronicowej książce, budzi respekt, jednak przeszkadzał mi nadmiar cytatów. Na pewno opisywane miejsca i ludzie onieśmielają, ale chwilami miałam wrażenie, że nabożna cześć trochę paraliżuje autora i nie pozwala mu w pełni rozwinąć skrzydeł. Mottem książki są słowa Pawła Hertza. On też skromnie określa się tylko jako czytelnika, „który zapisuje swoje uwagi i medytacje na marginesach cudzych dzieł"[3]. Szacunek dla autorytetów jest cenny, ale żałuję, że Szczuciński trochę częściej nie wychodził poza marginesy. W tych osobistych fragmentach jest autentyczny i błyskotliwy. Mam nadzieję, że w następnej książce marginesy będą trochę szersze.

We „Włoskich miniaturach” znalazłam sporo ciekawych tropów literackich. Na przykład „Lampart” (według najnowszego przekładu „Gepard”) Lampedusy, który już od dawna czeka na przeczytanie, teraz kategorycznie domaga się mojej uwagi. Problem w tym, że nie mogę go wytropić w wypiętrzonych osuwiskach książek. Ale największe odkrycie to Josif Brodski. Do tej pory znałam tylko garść wierszy i wiedziałam, że bardzo chcę przeczytać „Znak wodny”. To stanowczo za mało. Na pewno warto spojrzeć na Włochy oczami człowieka, który zawsze przynosił Annie Achmatowej róże i twierdził, że na zdjęciu z bankietu po wręczeniu Nagrody Nobla wygląda jak kot, który właśnie najadł się ryby.

_________________
[1] Adam Szczuciński, Włoskie miniatury, Fundacja Zeszytów Literackich, 2008, s. 61.
[2] Tamże, s. 19. 
[3] Tamże, s. 4.

Moja ocena: 4+

Adam Szczuciński

[Źródło zdjęcia]