Wszyscy jesteśmy wyjątkowi (Alice Munro, "Uciekinierka")

Wszyscy jesteśmy wyjątkowi

Jeszcze zanim sięgnęłam po zbiór opowiadań Alice Munro „Uciekinierka”, miałam przeczucie: ta książka i ja jesteśmy sobie pisane. Wszystko, co czytałam o autorce, przemawiało za tym, że jej twórczość chyba powinna mi przypaść do gustu. Tylko z winy mojej opieszałości spotkanie nastąpiło tak późno. 

Proza Munro mnie zachwyciła. Przypuszczam, że podobny los czeka innych czytelników ceniących nietuzinkowe portrety literackie i neurochirurgiczną wręcz precyzję słowa. Przekonałam się na własnej skórze, że na pierwszy rzut oka niepozorne i zwyczajne opowiadania wywołują gwałtowne emocje. Trudno było nawet na chwilę odłożyć „Uciekinierkę”. Trudno było też pożegnać się z bohaterami. Niespokojne myśli trzepotały wokół nich jeszcze długo po rozstaniu.

Na zbiór składa się osiem opowiadań. Ich motyw przewodni to ucieczka, zgodnie z zapowiedzią zawartą w tytule. Nie zawsze ucieczka w sensie dosłownym. Czasem bohaterki przemieszczają się nie w przestrzeni, ale w czasie. Na przykład próbują dokonać życiowego remanentu. Najczęściej są to osoby bardzo zwyczajne, wręcz przeciętne. Wątpię, czy na przykład w autobusie zwrócilibyśmy uwagę na Grace, Robin czy Lauren. Mimo to Munro sprawia, że o ich losach czyta się z zapartym tchem. W jednym z wywiadów pisarka mówi: ''Nie rozumiem pojęcia zwykli ludzie. Wszyscy jesteśmy wyjątkowi''[1].

Nie miałabym problemu ze wskazaniem opowiadania, które podobało mi się najbardziej. Zdecydowanie „Uciekinierka”[2]. W kategorii krótkich form prozatorskich to jeden z najlepszych utworów, jakie czytałam. Według mnie powinien być rozkładany na czynniki pierwsze na kursach twórczego pisania. Chociaż szczerze mówiąc i tak wątpię, czy udałoby się znaleźć odpowiedź na pytanie, dlaczego tak prostą, chwilami wręcz banalną historię czyta się z dramatycznym napięciem. Zastanawiam się, czy dobrym pomysłem było umieszczenie „Uciekinierki” na początku zbioru. W porównaniu z nią pozostałe opowiadania wypadają trochę bladziej, ale też budzą silne emocje. Najmniej podobały mi się „Moce”. Tym razem nie potrafiłam głębiej przejąć się losami bohaterów. 

Czytając „Uciekinierkę” wielokrotnie zastanawiałam się, jak to możliwe, że tak subtelnymi środkami i ascetyczną formą można wywołać silne emocje. Uczucia czytelnika przypominają posłuszną orkiestrę wpatrzoną w batutę dyrygenta i grająca zgodnie z jego życzeniem. Kiedy ktoś będzie przy mnie mówił o nieuchwytnej magii literatury, na pewno pomyślę o książce Alice Munro.

Opowiadania kanadyjskiej pisarki czyta się jednym haustem. Niestety, trudno o nich pisać. Zajęło mi to kilka dni, co składałam na karb trudnego tygodnia w pracy i jesiennego odrętwienia. Wczoraj szukając zdjęcia Munro natknęłam się przypadkiem na tekst Jonathana Franzena[3], który między innymi opowiada o trudnościach, jakie sprawiła mu recenzja „Uciekinierki”. Tak więc okazuje się, że wcale nie byłam w nich odosobniona. Autor „Korekt” i „Wolności” stwierdza, że ani cytaty, ani streszczenia nie oddają sprawiedliwości tej książce. Jest stanowczo za dobra, żeby o niej mówić. Ją trzeba po prostu przeczytać.

______________

[1] Katarzyna Wajda, Ciągła desperacja Alice Munro, Wysokie Obcasy, 3 listopada 2012, s. 13-17. Za przesłanie artykułu bardzo dziękuję Ani.

[2] Opowiadanie można przeczytać tutaj. 

[3] Jonathan Franzen, 'Runaway': Alice's Wonderland, Sunday Book Review, The New York Times, 14 listopada 2004 r. 

Alice Munro, Uciekinierka, tłum. Alicja Skarbińska-Zielińska, Wydawnictwo Dwie Siostry, 2009.

Moja ocena: 5

Alice Munro

[Źródło zdjęcia]