Gianrico Carofiglio, "Świadek mimo woli"

Guido w opałach

Kryminały włoskich autorów polecam nawet tym czytelnikom, którzy z uwagi na swoją wrażliwość wzdragają się przed lekturą tego typu literatury. W powieściach Donny Leon (jestem na nie) i Andrei Camilleriego (jestem na tak) akcent pada na treści obyczajowe - ze smakowitymi kulinariami włącznie! - i psychologiczne, a nie na epatowanie odbiorcy mrożącą krew w żyłach makabrą.

Gianrico Carofiglio swoją powieścią "Świadek mimo woli", która stanowi pierwszy tom trylogii, zdecydowanie wpisuje się w ten nurt. Autor jest prokuratorem, zasłużonym w walce z mafią, dzięki czemu czuje się niczym ryba w wodzie w świecie skomplikowanej terminologii prawniczej i procedur. Dlatego też powieść tchnie autentyzmem. Odnosimy wrażenie, że opisane fakty mogą być wzorowane na wydarzeniach prawdziwych. Efekt pogłębia pierwszoosobowa narracja.

Tematyka prawnicza to dla mnie terra incognita i ufam autorowi. Mam tylko jedną wątpliwość: czy to jest możliwe i dopuszczalne pod względem profesjonalnym i etycznym, że przed rozprawą adwokat daje do przeczytania akta bardzo trudnej sprawy o zabójstwo swojej sąsiadce, nawet jeśli jest ona osobą ponętną i ma piękne ramiona? Wprawdzie Margherita ukończyła studia prawnicze, ale sytuacja wydala mi się trochę dziwna.

W centrum zainteresowania pisarza nieustannie znajduje się główny bohater, mecenas Guido Guerrieri. Jemu autor poświęca najwięcej czasu, niestety kosztem intrygi i postaci drugoplanowych. Irytowało mnie na przykład to, że Margheritę poznajemy poprzez jej długie monologi - zdecydowanie wolę zdobywać wiedzę o bohaterach literackich w sposób bardziej "osmotyczny". Poznajemy adwokata w momencie przełomowym. Rozstanie z żoną prowadzi go niemalże do załamania nerwowego. Carofiglio nie pozostawia cienia wątpliwości - głównie niewierność i egocentryzm prawnika przyczyniły się do rozkładu związku. Mimo to Guido budzi ciepłe uczucia od pierwszych stron. Może właśnie przez to, że nie jest wzorem cnót? Płaci mandaty za parkowanie w niedozwolonych miejscach, jest uzależniony od nikotyny, patrzy na świat z lekko cynicznym dystansem.

Adwokat posiada jednak cechę, którą zdobył moją sympatię z prędkością światła. Otóż pasjonuje się literaturą. Czytuje namiętnie, nie tylko w domu, ale również w parku i kawiarni. Na podstawie księgozbioru ocenia nowo poznanych ludzi: "Kiedy przychodzę po raz pierwszy do jakiegoś domu, sprawdzam, czy są w nim książki, czy jest ich mało, czy dużo, czy nie są ustawione zbyt pedantycznie - co dobrze nie rokuje - czy znajdują się wszędzie - co rokuje dobrze" [1]. Oczywiście mieszkanie samego Guido rokuje bardzo dobrze: u niego książki "leżały rozrzucone wszędzie, dziwnie tymczasowe"[2]. Mecenas zna całe fragmenty ulubionych utworów na pamięć, chociażby "Małego Księcia" Saint-Exupéry'ego i "Notatki z podziemia" Dostojewskiego. Notorycznie bywa w swojej ulubionej księgarni. Pojawia się o regularnej porze - około wpół do trzeciej. "Wtedy nigdy nikogo tam nie ma, można posłuchać muzyki i poczuć w powietrzu woń świeżego papieru"[3].

Przypuszczam, że zdeklarowanym miłośnikiem literatury jest sam autor. Sytuację opisaną w "Świadku mimo woli" porównuje do "Chaty wuja Toma", autoironicznie nawiązując do kiepskiej powieści przeniesionej w nasze czasy. Nie wspomina natomiast ani słowem o powinowactwach z książką, której podskórną obecność czułam bardzo często - "Zabić drozda" Harper Lee (motyw procesu czarnoskórego człowieka oskarżonego o odrażająca zbrodnię plus adwokat-kamikadze podejmujący samotną walkę). Powieść Carofiglio jest surową diagnozą włoskiego społeczeństwa, które operuje skostniałymi stereotypami i mniej lub bardziej świadomie wyraża poglądy rasistowskie. Książkę tę możemy odebrać też w aspekcie bardziej uniwersalnym: prawda a nasze przypuszczenia to często dwa odmienne światy, a biało-czarny odbiór rzeczywistości prowadzi na manowce. Bynajmniej nie cudne, a wręcz niebezpieczne. Pomimo ambitnych planów Carofiglio i zalet "Świadka mimo woli" nazwanie tej książki "traktatem filozoficznym", co uczynił recenzent "The New Yorkera" na skrzydełku okładki, uważam za przesadę. Zdecydowanie podoba mi się natomiast inteligentne, sardoniczne poczucie humoru włoskiego pisarza.

Akcja "Świadka mimo woli" rozgrywa się w Bari. W czasie naszej lipcowej wyprawy do Włoch odwiedzimy z mężem również to miasto. Jestem realistką - szanse spotkania mecenasa Guerrieriego są nikłe. ;) Wątpię, czy zdążymy wybrać się na spacer via Putigani, gdzie znajduje się jego mieszkanie. W każdym razie będziemy rozglądać się za przystojnym, około czterdziestoletnim panem pogrążonym w lekturze przy kawiarnianym stoliku lub w na ławce w parku. A może o wpół do trzeciej wybierzemy się do księgarni?

_______
[1] Gianrico Carofiglio, "Świadek mimo woli", tłum. Joanna Ugniewska, Wydawnictwo W.A.B., 2008, s. 63.
[2] Tamże, s.103.
[3] Tamże, s.152.


Moja ocena: 4

P.S.
Strona o autorze po włosku.

Gianrico Carofiglio