Jean Echenoz, "Ravel"

Monsieur

"Ravel" Jeana Echenoz to fabularyzowana, fragmentaryczna biografia kompozytora "Bolera". Książka zaczyna się, gdy muzyk ma pięćdziesiąt dwa lata, jest u szczytu sławy i wybiera się na triumfalne tournee po Stanach Zjednoczonych, a kończy się jego śmiercią. Sięgnęłam po tę pozycję za sprawą pochlebnej recenzji w "Nowych Książkach". Czy był to czas stracony? No, je ne regrette rien.

Gdybym miała stworzyć imaginacyjny portret kompozytora "Bolera" bez dostępu do autentycznej ikonografii, na pewno skupiłabym się na oczach. Spojrzenie Ravela wyobrażam sobie jako jednocześnie chmurne i miękkie jak aksamit. Tu byłam bliska prawdy. Fikcją okazała się moja wizja muzyka jako mężczyzny o urodzie typowego południowca. Nic bardziej mylnego. Kompozytor był bowiem mizernej postury, co przyczyniło się do wielkich kompleksów. Oddajmy głos brutalnym liczbom: "metr sześćdziesiąt jeden, czterdzieści pięć kilogramów, siedemdziesiąt siedem centymetrów w obwodzie klatki piersiowej. Ravel ma wymiary dżokeja". [1] Kobiety nie mdleją na jego widok. Kiedy w młodości zaproponował małżeństwo pewnej damie, ta wybuchnęła gromkim śmiechem, przy świadkach oświadczając, że chyba zwariował. Ten upiorny epizod na pewno przyczynił się do emocjonalnej oziębłości muzyka. Sporym zaskoczeniem był dla mnie fakt, że kompozytor utworów tak nasyconych namiętnością był osobą samotną i aseksualną. "Nic nam o tym nie wiadomo, żeby miał kogoś kochać, kobietę czy mężczyznę, kogokolwiek" [2].

Ravel to czlowiek nietuzinkowy. Genialny artysta, ale też neurotyczny ekscentryk Odmawia przyjęcia Legii Honorowej. Ostentacyjnie obraża się na muzyków, którzy interpretują jego utwory na swój sposób. Cechują go "elegancki dystans, kurtuazyjna prostota, lodowata uprzejmość, jest człowiekiem oschłym, niezbyt rozmownym, ale szykownym, ubranym jak spod igły przez dwadzieścia cztery godziny na dobę." [3]

Tekst poświęcony Ravelowi nie może się obyć bez wzmianki o "Bolerze", rozpoznawalnym i cenionym nawet przez osoby, u których muzyka klasyczna wywołuje dreszcz obrzydzenia. Triumf tego dzieła zadziwił wszystkich, począwszy od kompozytora. Ten "utwór tak naprawdę nie ma formy, rozwinięcia ani modulacji, jest samym rytmem i aranżacją. Krótko mówiąc, jest to coś, co dokonuje aktu samozniszczenia, partytura bez muzyki, bezprzedmiotowa fabryka orkiestralna, samobójstwo, którego orężem jest wyłącznie narastanie dźwięku." [4]

Echenoz z pietyzmem rekonstruuje świat otaczający Ravela. Szczególnie precyzyjnie i z wyraźną lubością opisuje środki transportu. Oto malowniczy obraz kabiny na transatlantyku, którym Ravel wyruszył do Ameryki: "To apartament luksusowy - mieszana boazeria z sykomory i węgierskiego dębu oraz klonu w kolorze szkarłatu i cętkowanej szarości, obicia z chintzu, meble z cytrynowca i palisandru, podwójna łazienka w wiśniowej brokateli." [5] Styl Jeana Echenoz jest bardzo plastyczny i elegancki. Autor unika taniego sentymentalizmu, który był sporym zagrożeniem we fragmentach poświęconych wyniszczającej chorobie i śmierci kompozytora. Książka nie porywa i nie oszałamia, ale dobrze się czyta i prowokuje do refleksji. Przed rozpoczęciem lektury przygotujcie sobie płyty z utworami monsieur Ravela. Ja wśród roztoczańskich pól i lasów byłam tej możliwości pozbawiona.
_________________

[1] Jean Echenoz, "Ravel", tłum. A. Wasilewska, Noir sur Blanc, 2009, s. 17.
[2] Tamże, s. 60.
[3] Tamże, s. 17.
[4] Tamże, s. 56.
[5] Tamże, s.16.

Moja ocena: 4+

Maurice Ravel

Poniżej Bolero, które zrewolucjonizowało tańce na lodzie.
Ciekawostka: wczoraj za żadne skarby nie mogłam sobie przypomnieć, jak nazywali się brytyjscy łyżwiarze. Dziś w nocy, z pewnością za sprawą monsieur Ravela ;), przyśniły mi się ich nazwiska. :) Jayne Torvill & Christopher Dean.