Pod światło ("W ciemności", reż. Agnieszka Holland)

Pod światło

Dziś spędziłam  dwie i pół godziny w sali kinowej na wstrzymanym oddechu, więc z góry przepraszam, jeśli uczucia nie pozwolą mi dokładnie wyrazić myśli. „W ciemności” Agnieszki Holland to film, po którym powrót do rzeczywistości okazał się bardzo trudny. I chyba nie jest całkowity. Moje myśli wciąż są przy bohaterach. Największe atuty to zdjęcia, kreacje autorskie, scenografia i muzyka. Kolejność przypadkowa, wszystkie elementy tworzą całość jednolitą i skończoną w najdrobniejszych szczegółach.

Film o ciemności? To brzmi dość paradoksalnie. Wydawać by się mogło, że podziemna sceneria nie pozwoli stworzyć efektownych obrazów, ale to nieprawda. Część ujęć określiłabym wręcz mianem niesamowicie malarskich, na przykład scenę, kiedy Klara myje się pod strumieniem wody. Zdjęcia Jolanty Dylewskiej wyraźnie nawiązują do tytułu, który można rozumieć nie tylko dosłownie. Film opowiada o „ciemnościach, które kryją ziemię”, o opozycji światła i mroku, która występuje nie tylko w świecie zewnętrznym, ale przede wszystkim w nas samych.

Wydaje mi się, że kreacje aktorskie z „W ciemności” przejdą do historii polskiego kina. Oprócz Roberta Więckiewicza, który włożył w swoją rolę nie tylko profesjonalny kunszt, ale i serce, moim zdaniem na największe brawa zasługują: Kinga Preiss, Marcin Bosak (tu bardzo mile zaskoczenie, kojarzyłam go głównie z serialowymi klimatami), Julia Kijowska, a przede wszystkim rewelacyjna Agnieszka Grochowska. Natomiast mała Milla Bańkowicz w roli Krysi Chiger stworzyła chyba najlepszą rolę dziecięcą, jaką widziałam w polskim filmie.

Film Agnieszki Holland bardzo mocno działa na uczucia, a dzieje się tak między innymi za sprawą muzyki. Kompozycje Antoniego Łazarkiewicza dyskretnie towarzyszą bohaterom w czasie dramatycznych wydarzeń. Chwilami są patetyczne, ale ani razu nie wydały mi się ckliwe czy napuszone. Również scenografia pozornie nie stanowiła ciekawego wyzwania, tymczasem pietyzm, z jakim został odtworzony tamten świat robi ogromne wrażenie. Zadbano o najdrobniejsze szczegóły. Miałam wrażenie, że ożyły fotografie z tamtych lat.

Film Agnieszki Holland był też ciekawy pod względem lingwistycznym. Rozbrzmiewają w nim różne języki: polski, gwara lwowska, ukraiński, rosyjski, jidysz i niemiecki. Nigdy wcześniej nie uderzyło mnie tak bardzo, że jidysz i niemiecki są aż tak bardzo do siebie podobne, co czyni Holocaust jeszcze trudniejszym do zrozumienia.

Przypuszczam, że nawet widzowie, którzy lubią opuszczać salę kinową, gdy tylko zaczną się pojawiać napisy końcowe, tym razem pozostaną nieruchomo w fotelach. W każdym razie tak zachowała się większość widowni w czasie seansu na którym byliśmy. Tak więc tylko na wszelki wypadek uprzedzam, że przed obsadą pojawią się ważne informacje o dalszych losach bohaterów, które są znaczącą kropką nad „i”. I ostatnia refleksja. Byliśmy zdumieni tym, że na film przyszła pani z dwójką dzieci w wieku około siedem-dziesięć lat. Mnie „W ciemności” emocjonalnie zrównało z ziemią. Zawiera wiele brutalnych scen, zdecydowanie nie dla tak młodych widzów.

Nawet jeśli „W ciemności” nie otrzyma Oscara, dla mnie pozostanie filmem wyjątkowym. Dobrze, że powstał, bo mówi otwarcie o sprawach przez wiele lat wstydliwie zamiatanych pod dywan historii. Choć optymizm przesłania jest dyskusyjny, podziwiam tych, którzy nawet „w ciemności” potrafili ocalić człowieczeństwo.

Światło wybucha, gdzie brak słońca;
Gdzie prądy oceanu nie mkną, wody serca
Napierają w przypływach.

Dylan Thomas, Światło wybucha, gdzie brak słońca

Moja ocena: 6