Henning Mankell, "Niespokojny człowiek"

 

       "Wokół niego wciąż tylko ta ogromna cisza. Głębia, w której nie czuć niepokoju morza.”

H. Mankell, "Niespokojny człowiek" [1]

Jeśli podobnie jak ja lubicie powieści kryminalne, w których akcent pada na wnikliwą analizę psychologiczną bohaterów, intrygujący nastrój i smaczki obyczajowe, śmiem twierdzić, że „Niespokojny człowiek” Henninga Mankella przypadnie Wam do gustu. Natomiast zdecydowanie odradzam tę książkę osobom ceniącym w thrillerach wartką akcję, dużą dozę makabry i zakończenie nie pozostawiające żadnych pytań.

Powieść powstała w 2009 roku i stanowi chyba ostateczne pożegnanie autora z cyklem, ukoronowanie serii i jej swoiste zamknięcie. Kurt Wallander ma sześćdziesiąt lat, cukrzycę, lekką nadwagę, odżywia się fatalnie, jest pracoholikiem, prowadzi niezdrowy tryb życia, nie stroni od alkoholu. Pięć lat temu przeprowadził się do domku na wsi. Zrealizował również marzenie o posiadaniu psa. W wieku trzynastu lat miał czworonoga, który zginął pod kołami ciężarówki. Nigdy nie pogodził się ze śmiercią Sagi. Jego pupil to nie do końca rasowy czarny labrador, Jussi. Większość czasu  pies spędza u sąsiadów, bo Wallander angażuje się w rozwiązanie kolejnej zagadki. Tym razem tajemnica nie dotyczy anonimowych osób, a rodziny partnera córki Wallanera, Lindy, i ojca jego wnuczki.

„Niespokojny człowiek” jest hybrydą powieści marynistycznej, szpiegowskiej i political fiction, a są to gatunki, za którymi nie przepadam. Mimo wszystko walory prozy Mankella sprawiają, że tematyka była dla mnie strawna, choć nie ukrywam, że moim zdaniem autor swobodniej czuje się w ramach klasycznej powieści kryminalnej. Wątki szpiegowskie zostały tu trochę przerysowane, co szczególnie uwidacznia się w postaci tajemniczego George’a Talbotha, przypominającego pastisz agenta 007 na emeryturze. Ponadto tak jak to u Mankella bywa, książka mogłaby być o ok. 100 stron krótsza, są fragmenty zdecydowanie "przegadane". Drażnią nieustanne komunikaty o (skąpej!) zawartości lodówki i zamrażarki Kurta. Nie zmienia to faktu, że książki tego pisarza czyta się świetnie. Powieść obfituje w bardzo skrupulatnie sporządzone portrety psychologiczne, nawet wiele postaci epizodycznych, jak na przykład Eber czy Fanny, z pewnością na długo pozostanie w pamięci czytelników. Podoba mi się też częściowo otwarte zakończenie.

Książka Mankella to nie tylko historia kryminalna. To również porażająco smutna opowieść o samotności, starzeniu się i śmierci. „Starość zakrada się podstępnie coraz bliżej”[2] i Kurt dokonuje rozrachunku z własnym życiem. Wnioski nie są radosne. Nastrój beznadziei potęguje posępny krajobraz Skanii oraz fakt, że Wallander „nie pokładał nadziei w religijnych, budujących przekonaniach, że czeka go coś na drugim brzegu mrocznej rzeki. Tam jest tylko ta sama ciemność, z której kiedyś wyszedł.”[3]. Autor wyraźnie sugeruje, że tytułowy niespokojny człowiek to nie tylko von Enke. Nadaje tej metaforze sens bardziej uniwersalny. 

Miłym dla nas akcentem w powieści jest obecność… radosnego polskiego hydraulika! :) Wallander śledził w prasie ożywioną dyskusję, a następnie wezwał fachowca-naszego rodaka: „Chodziło o polskich rzemieślników, którzy ponoć zalewali Europę jak niechciany rój szarańczy. Ale Polakowi wystarczyło ledwie dwadzieścia minut, by poradzić sobie z problemem. Oprócz tego zażądał za usługę zdecydowanie mniej niż Jarmo.” [4] Przemilczmy dyskretnie fakt, iż posługiwał się kompletnie niezrozumiałym językiem szwedzkim. Poza tym, niestety, Polacy wymieniani są jako aktywni działacze światka przestępczego.

Jestem zdeklarowaną miłośniczką przekładów Beaty Walczak-Larsson, ale tym razem uważam, że tłumaczenie jest nierówne. Nie zachwyciły mnie fragmenty: „Człowiek żyje życiem o podwójnym dnie”(s. 236), „Zastygły w bezruchu Jussi przyglądał się drapieżnikowi z zafascynowaniem.”(s.258). Na stronie 347 mowa jest o Lapplandii [ tu zacytuję komentarz tłumaczki: przy "mojej" Lapplandii będę się upierała. Laponia, to obszar obejmujący swym zasięgiem północene rubieże Szwecji, Norwegii, Finlandii i fragment Rosji. Po szwedzku obecnie nazywane Sameland (odchodzi się od niepoprawnej politycznie nazwy Lappland, tak jak nie mówi się o Saamach Lapończycy, zresztą pisze o ładnie tym Bodil Malmsten w "Moim pierwszym życiu :-) Lapplandia, to - w odróżnieniu od "międzynarodowej" Laponii - szwedzka kraina geograficzno-historyczna, podobnie jak na przykład Smalandia. ]. Rozumiem, że tekst był obszerny i praca odbywała się pod presją czasu, ale horrendalna cena książki (49 zł 99 gr!) pozwala mieć nadzieję, że zespół redakcyjny stanie na wysokości zadania. W sklepach internetowych powieść jest dostępna za bardziej humanitarną kwotę, ale pałałam taką żądzą poznania losów Wallandera, że skorzystałam z usług księgarni "naziemnej".

Czytelników, którzy podobnie jak ja nie czytali jeszcze wszystkich tomów cyklu, uprzedzam, że w „Niespokojnym człowieku” autor odwołuje się do zagadek wcześniej rozwiązanych przez Wallandera, co na pewno ma dodać serii jednolitości kompozycyjnej, ale okropnie irytuje, bo pojawia się informacja, kto był mordercą (w przypadku jednej powieści powtarza się to dwukrotnie). Nadal pozostaje dla mnie tajemnicą zgoła kryminalną, dlaczego w Polsce powieści o Wallanderze publikowano w tak dziwnej kolejności, zlecając pracę nad przekładem różnym tłumaczom. Przed nami jeszcze zbiór opowiadań „Piramida” z 2000 roku.

P.S.

Jeśli ktoś z Was planuje zakup domku na odludziu w Szwecji, a z "Niespokojnego człowieka" wynika, że jest to bardzo modne, Kurt Wallander poleca Smalandię.

_______________

[1] Henning Mankell, "Niespokojny człowiek", tłum. B. Walczak-Larsson, Wydawnictwo W.A.B., 2010, s. 169.

[2] Tamże, s.365.

[3] Tamże, s. 16.

[4] Tamże, s. 249.

Moja ocena: 4+

Oficjalna strona autora

 Henning Mankell