Jacek Dehnel, "Balzakiana"

Czytając Balzaka w Warszawie

Z góry uprzedzam, że nie potrafię oceniać książek Jacka Dehnela w sposób obiektywny. Uważam go za najlepszego młodego polskiego pisarza. Przepadam za nim. Ogromnie cenię za to, że przywrócił mi wiarę w piękno języka polskiego, którym włada po mistrzowsku. Pozostaje sobą bez względu na trendy. "Lalę" pokochałam, nad "Fotoplastikonem" spędziłam niezapomniane chwile. Wywiady z Dehnelem, które miałam okazję przeczytać, utwierdziły mnie w zachwycie.

"Balzakiana" to zbiór czterech mikropowieści. Łączy je wspólny temat. Trywializując można by go ująć w następujący sposób: wpływ pieniądza i wartości materialnych na życie człowieka. Autor przedstawia "nowych Polaków", współczesnych nam nuworyszy i dorobkiewiczów, którzy starają się wypchanym portfelem nadrobić braki w wykształceniu i w ogładzie towarzyskiej.

Dehnel portretuje swoich bohaterów w sposób groteskowy, karykaturalnie wyostrzając ich wady - zachłanność, brak kultury, chęć imponowania innym. Najbardziej widoczne jest to w pierwszej opowieści, "Mięso wędliny ubiory tkaniny", gdzie autor posunął się chyba trochę zbyt daleko: postacie są tak przejaskrawione, ich wady tak wyolbrzymione, że aż nierealne. Żadni bohaterowie książki Dehnela nie budzą sympatii. Nawet ci pokrzywdzeni. Uczucia czytelnika oscylują wokół niechęci i litości.

Pisarz umiejętnie kreśli tło obyczajowe, szczególnie koncentrując się na pozornie odległych światach - domorosłych biznesmenach i pseudo-bohemie lansowanej przez tabloidy. Historycy obyczajowości początku dwudziestego pierwszego wieku będą kiedyś Dehnela błogosławić za przebogaty materiał! W to wszystko autor umiejętnie wpisuje ludzkie dramaty, które już śmieszne nie są.

Dehnel wielokrotnie podkreślał swoją sympatię do dzieł Balzaka i ta książka jest rodzjem hołdu złożonego francuskiemu twórcy. Nawiązań jest dużo. Tytuły, tematyka, drobiazgowe opisy wnętrz, styl, bezpośrednie aluzje do książek autora "Komedii ludzkiej", postacie i motywy powtarzające się w minipowieściach. Balzakowskich tropów jest mnóstwo i pewna jestem, że sporo przegapiłam, bo moja wiedza na temat dzieł tego pisarza ograniczała się do mglistych wspomnień z "Ojca Goriot". "Balzakiana" są rodzajem wprawki literackiej, artystycznego popisu i przeszkadzał mi nieco ten nacisk na formę, gorączkowa chęć udowodnienia, że dziewiętnastowieczna Francja i dzisiejsza Polska mają mnóstwo wspólnego, bo ludzie są pazerni i bezduszni bez względu na epokę i szerokość geograficzną. Przekornie zamykam się na dzieła "z tezą", nawet jeśli jest ze wszech miar słuszna.

Poziom opowiadań wydał mi się trochę nierówny. Najmilej wspominam dwa ostatnie: "Miłość korepetytora" oraz "Blaski i nędze życia artystki estrady na zasłużonej emeryturze". Uważam, że Dehnel jest predestynowany do repertuaru lirycznego, melancholijnego. Satyra społeczna i groteskowa karykatura to nie jest specjalność. autora "Lali". Szczególnie zachwycają mnie jego portrety kobiet - chociażby leciwa piosenkarka w ostatnim utworze.

Niecierpliwie czekam na kolejne książki Jacka Dehnela, który pod maską ekstrawaganckiego dandysa kryje wielki talent i wrażliwość.

Moja ocena: 4

Jacek Dehnel